Μεχμέτ

I

Όνομα έξι σουλτάνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Βλ. λ. Μωάμεθ ή Μεχμέτ.

II

Όνομα αξιωματούχων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

1. Μ. Αλή πασάς (Γερμανία 1827 – 1878). Τούρκος στρατηγός, που καταγόταν από γαλλική οικογένεια καλβινιστών. Όταν το πλοίο, στο οποίο υπηρετούσε, έφθασε στην Κωνσταντινούπολη ο Μ. απέδρασε και ασπάστηκε τον Ισλαμισμό. Φοίτησε στη στρατιωτική σχολή της Κωνσταντινούπολης, ενώ το 1853 διορίστηκε ανθυπολοχαγός του τουρκικού στρατού. Το 1862 συμμετείχε στην εκστρατεία εναντίον των Μαυροβουνίων και τέσσερα χρόνια αργότερα απεστάλη στην Κρήτη για να ηρεμήσει τους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι είχαν επαναστατήσει. Στα πλαίσια της παραμονής του στην Κρήτη επέδειξε φοβερή αγριότητα, αφού, για να εκδικηθεί τις απώλειες του στρατού του, απαγχόνισε πολλούς χριστιανούς. Μετά το τέλος της κρητικής επανάστασης (1869), επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1875 πολέμησε ως στρατάρχης στη Βοσνία, ενώ ως αρχιστράτηγος των τουρκικών δυνάμεων που βρίσκονταν στη Βουλγαρία, συγκρούστηκε το 1877 με τον ρωσικό στρατό, οπότε και υπέστη μεγάλη ήττα. Ο Μ. θανατώθηκε από τον Αλή πασά της Γκουσίνας, αρχηγό της αλβανικής αντίστασης, καθώς προσπαθούσε να εξαναγκάσει τους Αλβανούς να υποταχτούν στις αποφάσεις των Δυνάμεων και να παραχωρήσουν στους Τούρκους το Δουλσίνο και το Μαυροβούνι.

2. Μ. Ελμάς πασάς (1660 – 1697). Διετέλεσε πασάς της Βοσνίας την εποχή του Αχμέτ B’, βεζίρης επί Μουσταφά B’ και μέγας βεζίρης (πρωθυπουργός, 1695-97). Σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης, καθώς πολεμούσε εναντίον του στρατού του πρίγκιπα της Σαβοΐας Ευγένιου.

3. Μ. Εφέντι (1640 – 1735). Τούρκος πολιτικός. Συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις της συνθήκης του Πασάροβιτς (1718) ως εκπρόσωπος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ διετέλεσε πρεσβευτής στη Γαλλία και μέγας θησαυροφύλακας στην Κωνσταντινούπολη. Μετά την καθαίρεση του σουλτάνου Αχμέτ Γ’ εξορίστηκε στην Κύπρο. Στον Μ. οφείλεται η διάδοση της τυπογραφίας στην Τουρκία.

4. Μ. πασάς (1807 – 1869). Τούρκος πολιτικός. Υπήρξε επικεφαλής των τουρκικών στρατευμάτων στην εκστρατεία κατά του Μ. Αλή (Μοχάμετ Άλι) της Αιγύπτου, από τον οποίο ηττήθηκε το 1839. Ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ, διάδοχος του Μαχμούτ B’, εξακολούθησε να τον εμπιστεύεται, παρά την αποτυχία του, παραχωρώντας του ως σύζυγο την αδελφή του. Ο Μ. διετέλεσε υπουργός των Στρατιωτικών και μέγας βεζίρης (1852). Το 1855 εξορίστηκε, αλλά ανακλήθηκε το 1861, χωρίς να μπορέσει, ωστόσο, να καταλάβει σημαντικά αξιώματα.

5. Μ. πασάς Αϊβάζ (; – 1742). Μέγας βεζίρης, ο οποίος υπηρέτησε κατά την εποχή του Μαχμούτ A’. Μολονότι στα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας του εργάστηκε ως υπηρέτης (αϊβάζ), η γενναιότητα που επέδειξε σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις συνετέλεσε στον διορισμό του στη θέση του βεζίρη. Πέτυχε σημαντική νίκη, εναντίον των Αυστριακών, ενώ συνάπτοντας τη Συνθήκη του Βελιγραδίου (1739) εξασφάλισε την προσάρτηση της πόλης στην Τουρκία. Η θετική του πορεία δεν διήρκεσε πολύ, γι’ αυτό και στη συνέχεια διορίστηκε διαδοχικά διοικητής της αραβικής Τζέντα, των Χανίων, της Εύβοιας, της Βοσνίας και της Ναυπάκτου.

6. Μ. πασάς Γεγέν (; – 1745). Διετέλεσε μέγας βεζίρης την εποχή του Μαχμούτ A’, καθώς και πρωθυπουργός (1737). Οργάνωσε εκστρατεία εναντίον των Αυστριακών, φθάνοντας έως τον Δούναβη. Η διαλλακτικότητα, που επέδειξε στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, στάθηκε η αιτία του εξορισμού του στη Χίο. Επιστρέφοντας, ανέλαβε διαδοχικά τη θέση του διοικητή στο Ηράκλειο, στην Εύβοια και στη Σμύρνη. Αναφέρεται ότι ο θάνατός του προκλήθηκε από τη μεγάλη λύπη που του προκάλεσε η ήττα των τουρκικών στρατευμάτων –των οποίων προΐστατο– σε μάχη κοντά στο Εριβάν (Αρμενία), από τον ρωσικό στρατό.

7. Μ. πασάς Τζάνουμ-Χότζας (17ος-18ος αι.). Αρχιναύαρχος του τουρκικού στόλου. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός, μετά τις ναυτικές επιχειρήσεις που πραγματοποίησε στα ελληνικά παράλια. Χρημάτισε ακόμη καπετάν πασάς επί Αχμέτ Γ’ (1714) αλλά ανακλήθηκε και φυλακίστηκε στο Επταπύργιο, εξαιτίας της αποτυχημένης έκβασης της εκστρατείας του στην Κέρκυρα. Το 1731 ετέθη για μια φορά ακόμη επικεφαλής του στόλου, αλλά σύντομα υποβιβάστηκε στη θέση του διοικητή της Τζέντα.

8. Μ. Πασάς Καϊσερλή (17ος-18ος αι.). Μέγας βεζίρης την εποχή του Αχμέτ Γ’ (1718). Η ανεπάρκειά του στη διπλωματική διαδικασία των διαπραγματεύσεων με την Αυστρία, κατέστη η αιτία της απόλυσής του. Τα επόμενα αξιώματα που κατέλαβε ήταν διοικητής του στρατού στην Άρτα, φρούραρχος στο Ηράκλειο και αρχηγός του τουρκικού στρατού στην Αίγυπτο.

9. Μ. Πασάς Καρά Τοπτσημπασής (18ος-19ος αι.). Καπετάν πασάς του τουρκικού στόλου την εποχή του Μαχμούτ Β’. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 στην Ελλάδα, ως αρχηγός του πυροβολικού (τοπτσημπασής) προέβη στη λήψη μέτρων για τη διάσωση του τοπχανέ στην Κωνσταντινούπολη. Διαδέχτηκε τον Καρά - Αλή Νασούχ - Ζαδέ, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την πυρπόληση του τουρκικού στόλου στη Χίο (1822), αλλά παύτηκε πέντε μήνες αργότερα, επειδή δεν κατόρθωσε να πλεύσει στην Πελοπόννησο, όπως είχε διαταχθεί να κάνει. Τέλος, διετέλεσε φρούραρχος Λήμνου.

10. Μ. πασάς Μελέκ (18ος αι.). Χρημάτισε καπετάν πασάς, διοικητής της Πελοποννήσου (1778), της Εύβοιας της Κρήτης και μέγας βεζίρης την εποχή του Σελίμ Γ’ (1792). Ο Μ. αρνήθηκε να συμμετάσχει στη συμμαχία της Αυστρίας, Πρωσίας και Ρωσίας εναντίον της Γαλλίας, γι’ αυτό και απολύθηκε το 1795.

11. Μ. πασάς Μπαλτατζή ή Τερπεντάρ (; – Μυτιλήνη 1712). Χρημάτισε μέγας βεζίρης (1704) επί Αχμέτ Γ’, θέση την οποία απώλεσε δεκαέξι μήνες αργότερα. Το 1710 τοποθετήθηκε επικεφαλής του τουρκικού στρατού στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, όπου σημείωσε σημαντική επιτυχία νικώντας τον στρατό του Μεγάλου Πέτρου στον Προύθο· στη διάρκεια αυτής της μάχης θα μπορούσε να είχε αιχμαλωτίσει τον Μέγα Πέτρο, ενέργεια στην οποία δεν προχώρησε, επειδή δωροδοκήθηκε από την αυτοκράτειρα Αικατερίνη. Μολονότι η συνθήκη, που υπεγράφη μεταξύ των δύο χωρών, ήταν ευνοϊκή για την Τουρκία, ο Μ. έχασε το αξίωμά του, επειδή έγινε γνωστή η δωροδοκία του· ο ίδιος εξορίστηκε στη Λήμνο και αργότερα, στη Μυτιλήνη, όπου και πέθανε.

12. Μ. πασάς Πιρί (16ος αι.). Διετέλεσε μέγας βεζίρης επί Σελίμ A’ και Σουλεϊμάν του Νομοθέτη. Πήρε μέρος στην πολιορκία του Βελιγραδίου και στην άλωση της Ρόδου. Θεωρείται, ότι το 1552 εμπόδισε τον σουλτάνο Σουλεϊμάν να διατάξει γενική σφαγή των χριστιανών.

13. Μ. πασάς Ρουμ (; – 1470). Έλληνας εξωμότης, που διετέλεσε μέγας βεζίρης, όταν ήταν σουλτάνος ο Μωάμεθ B’ ο Πορθητής. Η ήττα που υπέστη από τον Καχραμάνογλου, τον απομάκρυνε από το αξίωμά του.

14. Μ. Ρουσδή πασάς (1809 – Μαγνησία 1881). Τούρκος στρατιωτικός και πολιτικός. Διέθετε αξιόλογη στρατιωτική γνώση και εμπειρία, ενώ ασχολήθηκε και με τη μετάφραση γαλλικών στρατιωτικών συγγραμμάτων· γι’ αυτό, άλλωστε, επονομάστηκε Μουτερτζίμ (= μεταφραστής). Χρημάτισε υπουργός των Στρατιωτικών (1859) και μέγας βεζίρης επί Μουράτ E’ και Αβδούλ Χαμίτ B’.

15. Μ. Σαλιχτάρ (18ος αι.). Διετέλεσε μέγας βεζίρης την εποχή των Αχμέτ Γ’ και Μαχμούτ A’. Διαδέχτηκε τον Ιμπραχίμ πασά (1730), ο οποίος είχε ανατραπεί από τον Πατρώνα-Χαλίλ. Η εξάρτηση του Μ. από τον τελευταίο ήταν τόσο απόλυτη, ώστε λάμβανε παράλογες αποφάσεις, όπως η αντικατάσταση του ηγεμόνα της Μολδαβίας Γρηγόριο Γκίκα με τον Έλληνα κρεοπώλη Ιαννάκη, ο οποίος προμήθευε κρέας στον Πατρώνα. Εξορίστηκε μετά την καταστολή της επανάστασης των γενίτσαρων.

16. Μ. πασάς Σαλιχτάρ (17ος-18ος αι.). Χρημάτισε μέγας βεζίρης, όταν ήταν σουλτάνος ο Μαχμούτ A’ (1735), αλλά απολύθηκε, επειδή θεωρήθηκε ανίκανος και εξορίστηκε στη Χαλκίδα. Ακόμη εργάστηκε ως διοικητής των Χανιών, του Βελιγραδίου και της Ναυπάκτου.

17. Μ. πασάς Σοκολού (; – 1579). Διετέλεσε μέγας βεζίρης (1564) επί 15 συναπτά έτη, την εποχή του Σουλεϊμάν του Νομοθέτη και του Σελίμ A’. Ο Μ. τύγχανε ιδιαίτερης εκτίμησης από τον Σελίμ, επειδή φρόντισε να παραμείνει κρυφός ο θάνατος του σουλτάνου Σουλεϊμάν, που πέθανε στην εκστρατεία κατά της Ουγγαρίας, μέχρι να ανακηρυχθεί σουλτάνος ο Σελίμ. Ο τελευταίος, προκειμένου να του εκφράσει την ευγνωμοσύνη του, του έδωσε ως σύζυγο την κόρη του, ενώ εμπιστευόταν τον Μ. τυφλά. Διακρίθηκε για την ευφυΐα του και την ικανότητά του, καθώς και για την αγάπη που έτρεφε στα γράμματα και στις πνευματικές ενασχολήσεις.